Analiza orzecznictwa wskazuje, że poza Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Opolu, kolejny sąd uchylił karę administracyjną dotyczącą nieprzestrzegania obostrzeń. Rozstrzygnięcia w takich sprawach wydały między innymi Wojewódzkie Sądy Administracyjne w Szczecinie, Gdańsku oraz w Warszawie. Porównaj artykuł – Wyrok WSA w Opolu sygn. akt II SA/Op 219/20.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie uchylił karę – sygn. II SA/Sz 622/20
WSA w Szczecinie w sprawie o sygn. akt II SA/Sz 622/20 rozpoznawał sprawę skarżącego, na którego nałożono karę 5 tysięcy złotych za niestosowanie się do zakazu przemieszczania się osób na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej. W kwietniu 2020 r. skarżący wraz z rodziną nie zastosował się do zakazu przemieszczania się osób na obszarze Polski i nie przebywał w miejscu zamieszkania, a w mieszkaniu kuzynki. Skarżący oświadczył policjantom, że jego przyjazd był spowodowany „koniecznością odpoczynku i zmiany otoczenia”.
Z kolei w sprawie o sygn. akt II SA/Sz 765/20 ten sam WSA w Szczecinie rozpoznawał sprawę, w której na skarżącego – prowadzącego bar – nałożono karę pieniężną. Pod koniec marca 2020 r. prowadzony przez skarżącego bar był otwarty i przebywało w nim około 10 osób.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uchylił karę – sygn. III SA/Gd 780/20
Przedmiotem rozpoznania przez WSA w Gdańsku w sprawie III SA/Gd 780/20 był stan faktyczny, w którym na skarżącego została nałożona kara administracyjna w wysokości 5 tysięcy zł za naruszenie zakazu zgromadzeń. Skarżący w kwietniu 2020 r. naruszył – w ocenie policji – zakaz zgromadzeń, siedząc na ławce wraz z dwoma mężczyznami.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił karę – sygn. VIII SA/Wa 491/20
Inne zagadnienie rozpoznawał WSA w Warszawie w sprawie VIII SA/Wa 491/20, gdzie na skarżącego w kwietniu 2020 r. nałożono karę administracyjną za brak zakrywania ust i nosa w altanie sklepowej.
Argumentacja zaprezentowana przez Wojewódzkie Sądy Administracyjne jest do siebie zbliżona. Sprowadza się do uznania braku możliwości nałożenia na obywateli zakazów i nakazów wyłącznie w drodze rozporządzeń Rady Ministrów wydawanych na podstawie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Sądy zwracają uwagę na przekroczenie delegacji ustawowej i niedopuszczalne ograniczanie praw i wolności w drodze rozporządzeń Rady Ministrów.
Zakaz przemieszczania się tylko w drodze ustawy lub tylko w stanie klęski żywiołowej
Wojewódzki sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 22 grudnia 2020 r. w sprawie II SA/Sz 622/20 uchylił karę administracyjną podkreślając, że nie ma możliwości nałożenia na jednostki zakazu przemieszczania się w drodze rozporządzenia wydanego w oparciu o art. 46 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Sąd podkreślił, że nawet przywołana ustawa posługuje się zwrotem „czasowego ograniczenia określonego sposobu przemieszczania się” i zwrotem „nakazania określonego sposobu przemieszczania się”. Te pojęcia nie są tożsame z „zakazem przemieszczania się”.
Sąd zwrócił uwagę, że rozporządzenie z dnia 10 kwietnia 2020 r., na podstawie którego działała policja, został wydany z przekroczeniem delegacji ustawowej, ale również naruszał art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. Zdaniem Sądu, rozporządzenie Rady Ministrów, wydane na podstawie art. 46a i art. 46b pkt 1-6 i 8-12 ustawy z dnia 8 grudnia 2008 r. nie spełnia konstytucyjnego warunku jego wydania na podstawie upoważnienia ustawowego zawierającego wytyczne dotyczące treści aktu wykonawczego.
Prawa i wolności obywatelskie nie mogą być ograniczane przez rozporządzenie
W podobnym tonie wypowiedział się WSA w Gdańsku w sprawie III SA/Gd 780/20.
Sąd, powołując się na ugruntowane orzecznictwo Trybunału konstytucyjnego, wskazał, że wyłącznie ustawa może określać podstawowe elementy ograniczenia danego prawa i wolności. Jednocześnie tylko unormowania, które nie ograniczają konstytucyjnych praw i wolności mogą być treścią rozporządzenia. Rozporządzenie reguluje przepisy o charakterze technicznym, nie mające zasadniczego znaczenia z punktu widzenia praw lub wolności jednostki.
Sąd uznał, że nie istniała podstawa materialnoprawna rangi ustawowej, z której wynikałoby, że obywatel nie może uczestniczyć w zgromadzeniu. Skoro zaś nie było formalnego wprowadzenia żadnego z trzech stanów nadzwyczajnych, to praw i wolności obywatelskich nie można było ograniczać w drodze rozporządzenia. WSA w Gdańsku zauważył, że chociaż ustanowione zakazy i ograniczenia są merytorycznie uzasadnione, to tryb ich wprowadzenia naruszył podstawowe standardy konstytucyjne.
Tylko stan klęski żywiołowej uzasadnia wprowadzanie ograniczeń w drodze rozporządzenia
WSA w Szczecinie wydając rozstrzygnięcie w sprawie II SA/Sz 765/20 zauważył, że zgodnie z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, w polskim porządku prawnym rozporządzenie jest wydane przez organ wskazany w Konstytucji na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.
Sąd podkreślił, że jedynie ustawa o stanie klęski żywiołowej pozwala Radzie Ministrów określić w drodze rozporządzenia rodzaje niezbędnych ograniczeń praw i wolności. Przyjęta przez ustawodawcę technika legislacyjna polegała na wyposażeniu Rady Ministrów w kompetencję do wprowadzania ograniczeń, ale bez dostatecznego zawarcia kompetencji w samej ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Upoważnienie ustawowe do wydania rozporządzenia nie zawiera w istocie wytycznych dotyczących treści wydawanego na tej podstawie rozporządzenia. W konsekwencji nie spełnia ono warunków wymaganych przez art. 92 ust. 1 Konstytucji RP.
Nakaz zakrywania ust i nosa był bezprawny do dnia 28 listopada 2020 r.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił karę pieniężną w sprawie VIII SA/Wa 491/20 wskazując, że art. 46a ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, będący podstawą rozporządzenia Rady Ministrów, nakazującego m.in. zakrywanie ust i nosa, przewidywał nałożenie określonych obowiązków i nakazów tylko na osoby chore i podejrzane o zachorowanie. Sąd wskazał, że rozporządzenie Rady Ministrów, na podstawie którego nałożono karę pieniężną, ma charakter powszechny i dotyczy wszystkich obywateli, a więc wykracza poza delegację ustawową.
Podkreślenia wymaga, że od 28 listopada 2020 r. obowiązuje nowe brzmienie art. 46a ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, który przewiduje uprawnienie do wprowadzenia nakazu zakrywania ust i nosa, w określonych okolicznościach, miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach. Istnieje jednak spór co do tego, czy tego typu obowiązek nie stanowi ingerencji w prawa i wolności obywatelskie, które zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP mogą być regulowane tylko w ustawie. Część komentatorów zauważa, że szczegółowe regulacje w zakresie noszenia masek regulują rozporządzenia, a zatem nadal jest to ograniczenie praw i wolności w sposób sprzeczny z Konstytucją.
Przytoczone orzeczenia są tylko przykładem większej tendencji w sądach administracyjnych. Niemal w każdym wyroku dotyczącym kar pieniężnych za naruszenie restrykcji „covidowych” sąd uchylił wymierzoną karę administracyjną.
