Treść główna

COVID-19 – sąd uchylił karę

Kary administracyjne za nieprzestrzeganie obostrzeń "covidowych" stają się coraz częściej przedmiotem orzekania Wojewódzkich Sądów Administracyjnych. Skarżący wskazują na brak podstawy prawnej nakładanych kar pieniężnych. Czy zarzut ten jest słuszny i jak kształtuje się aktualna linia orzecznicza?

Analiza orzecznictwa wskazuje, że poza Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Opolu, kolejny sąd uchylił karę administracyjną dotyczącą nieprzestrzegania obostrzeń. Rozstrzygnięcia w takich sprawach wydały między innymi Wojewódzkie Sądy Administracyjne w Szczecinie, Gdańsku oraz w Warszawie. Porównaj artykuł – Wyrok WSA w Opolu sygn. akt II SA/Op 219/20.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie uchylił karę – sygn. II SA/Sz 622/20

WSA w Szczecinie w sprawie o sygn. akt II SA/Sz 622/20 rozpoznawał sprawę skarżącego, na którego nałożono karę 5 tysięcy złotych za niestosowanie się do zakazu przemieszczania się osób  na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej. W kwietniu 2020 r. skarżący wraz z rodziną nie zastosował się do zakazu przemieszczania się osób na obszarze Polski i nie przebywał w miejscu zamieszkania, a w mieszkaniu kuzynki. Skarżący oświadczył policjantom, że jego przyjazd był spowodowany „koniecznością odpoczynku i zmiany otoczenia”.

Z kolei w sprawie o sygn. akt II SA/Sz 765/20 ten sam WSA w Szczecinie rozpoznawał sprawę, w której na skarżącego – prowadzącego bar – nałożono karę pieniężną. Pod koniec marca 2020 r. prowadzony przez skarżącego bar był otwarty i przebywało w nim około 10 osób.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uchylił karę – sygn. III SA/Gd 780/20

Przedmiotem rozpoznania przez WSA w Gdańsku w sprawie III SA/Gd 780/20 był stan faktyczny, w którym na skarżącego została nałożona kara administracyjna w wysokości 5 tysięcy zł za naruszenie zakazu zgromadzeń. Skarżący w kwietniu 2020 r. naruszył – w ocenie policji – zakaz zgromadzeń, siedząc na ławce wraz z dwoma mężczyznami.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił karę – sygn. VIII SA/Wa 491/20

Inne zagadnienie rozpoznawał WSA w Warszawie w sprawie VIII SA/Wa 491/20, gdzie na skarżącego w kwietniu 2020 r. nałożono karę administracyjną za brak zakrywania ust i nosa w altanie sklepowej.

Argumentacja zaprezentowana przez Wojewódzkie Sądy Administracyjne jest do siebie zbliżona. Sprowadza się do uznania braku możliwości nałożenia na obywateli zakazów i nakazów wyłącznie w drodze rozporządzeń Rady Ministrów wydawanych na podstawie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Sądy zwracają uwagę na przekroczenie delegacji ustawowej i niedopuszczalne ograniczanie praw i wolności w drodze rozporządzeń Rady Ministrów.

Zakaz przemieszczania się tylko w drodze ustawy lub tylko w stanie klęski żywiołowej

Wojewódzki sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 22 grudnia 2020 r. w sprawie II SA/Sz 622/20 uchylił karę administracyjną podkreślając, że nie ma możliwości nałożenia na jednostki zakazu przemieszczania się w drodze rozporządzenia wydanego w oparciu o art. 46 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Sąd podkreślił, że nawet przywołana ustawa posługuje się zwrotem „czasowego ograniczenia określonego sposobu przemieszczania się” i zwrotem „nakazania określonego sposobu przemieszczania się”. Te pojęcia nie są tożsame z „zakazem przemieszczania się”.

Sąd zwrócił uwagę, że rozporządzenie z dnia 10 kwietnia 2020 r., na podstawie którego działała policja, został wydany z przekroczeniem delegacji ustawowej, ale również naruszał art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. Zdaniem Sądu, rozporządzenie Rady Ministrów, wydane na podstawie art. 46a i art. 46b pkt 1-6 i 8-12 ustawy z dnia 8 grudnia 2008 r. nie spełnia konstytucyjnego warunku jego wydania na podstawie upoważnienia ustawowego zawierającego wytyczne dotyczące treści aktu wykonawczego.

Prawa i wolności obywatelskie nie mogą być ograniczane przez rozporządzenie

W podobnym tonie wypowiedział się WSA w Gdańsku w sprawie III SA/Gd 780/20.

Sąd, powołując się na ugruntowane orzecznictwo Trybunału konstytucyjnego, wskazał, że wyłącznie ustawa może określać podstawowe elementy ograniczenia danego prawa i wolności. Jednocześnie tylko unormowania, które nie ograniczają konstytucyjnych praw i wolności mogą być treścią rozporządzenia. Rozporządzenie reguluje przepisy o charakterze technicznym, nie mające zasadniczego znaczenia z punktu widzenia praw lub wolności jednostki.

Sąd uznał, że nie istniała podstawa materialnoprawna rangi ustawowej, z której wynikałoby, że obywatel nie może uczestniczyć w zgromadzeniu. Skoro zaś nie było formalnego wprowadzenia żadnego z trzech stanów nadzwyczajnych, to praw i wolności obywatelskich nie można było ograniczać w drodze rozporządzenia. WSA w Gdańsku zauważył, że chociaż ustanowione zakazy i ograniczenia są merytorycznie uzasadnione, to tryb ich wprowadzenia naruszył podstawowe standardy konstytucyjne.

Tylko stan klęski żywiołowej uzasadnia wprowadzanie ograniczeń w drodze rozporządzenia

WSA w Szczecinie wydając rozstrzygnięcie w sprawie II SA/Sz 765/20 zauważył, że zgodnie z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, w polskim porządku prawnym rozporządzenie jest wydane przez organ wskazany w Konstytucji na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.

Sąd podkreślił, że jedynie ustawa o stanie klęski żywiołowej pozwala Radzie Ministrów określić w drodze rozporządzenia rodzaje niezbędnych ograniczeń praw i wolności. Przyjęta przez ustawodawcę technika legislacyjna polegała na wyposażeniu Rady Ministrów w kompetencję do wprowadzania ograniczeń, ale bez dostatecznego zawarcia kompetencji w samej ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Upoważnienie ustawowe do wydania rozporządzenia nie zawiera w istocie wytycznych dotyczących treści wydawanego na tej podstawie rozporządzenia. W konsekwencji nie spełnia ono warunków wymaganych przez art. 92 ust. 1 Konstytucji RP.

Nakaz zakrywania ust i nosa był bezprawny do dnia 28 listopada 2020 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił karę pieniężną w sprawie VIII SA/Wa 491/20 wskazując, że art. 46a ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, będący podstawą rozporządzenia Rady Ministrów, nakazującego m.in. zakrywanie ust i nosa, przewidywał nałożenie określonych obowiązków i nakazów tylko na osoby chore i podejrzane o zachorowanie. Sąd wskazał, że rozporządzenie Rady Ministrów, na podstawie którego nałożono karę pieniężną, ma charakter powszechny i dotyczy wszystkich obywateli, a więc wykracza poza delegację ustawową.

Podkreślenia wymaga, że od 28 listopada 2020 r. obowiązuje nowe brzmienie art. 46a ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, który przewiduje uprawnienie do wprowadzenia nakazu zakrywania ust i nosa, w określonych okolicznościach, miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach. Istnieje jednak spór co do tego, czy tego typu obowiązek nie stanowi ingerencji w prawa i wolności obywatelskie, które zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP mogą być regulowane tylko w ustawie. Część komentatorów zauważa, że szczegółowe regulacje w zakresie noszenia masek regulują rozporządzenia, a zatem nadal jest to ograniczenie praw i wolności w sposób sprzeczny z Konstytucją.

Przytoczone orzeczenia są tylko przykładem większej tendencji w sądach administracyjnych. Niemal w każdym wyroku dotyczącym kar pieniężnych za naruszenie restrykcji „covidowych” sąd uchylił wymierzoną karę administracyjną.