Później, w sprawie, w której została złożona skarga pauliańska prawomocnym wyrokiem sądowym uznano czynność umowy darowizny lokalu mieszkalnego za bezskuteczną w stosunku do jednego z wierzycieli darczyńcy. W tych okolicznościach wierzyciel darczyńcy w postępowaniu wieczystoksięgowym wniósł o wykreślenie obciążenia lokalu mieszkalnego w postaci wskazanej służebności osobistej mieszkania z księgi wieczystej tego lokalu mieszkalnego, celem jego zbycia bez obciążeń. Wniosek wieczystoksięgowy oparto wyłącznie na wskazanym wyroku uznającym czynność umowy darowizny lokalu mieszkalnego za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela darczyńcy. Sąd wieczystoksięgowy w I instancji oddalił wniosek o wykreślenie wskazanej służebności mieszkania.
W tych okolicznościach Sąd Okręgowy w Suwałkach w postępowaniu apelacyjnym postanowieniem z dnia 30 kwietnia 2020 r., sygn. akt I Ca 38/20, oddalił apelację wnioskodawcy (wierzyciela darczyńcy), podzielając i powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 15 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1059/14. Sąd Najwyższy w przywołanym postanowieniu stwierdził, iż skoro osoby, na rzecz których, w ramach umowy darowizny, ustanowiono służebność osobistą mieszkania nie były stroną postępowania w sprawie, (…) zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. nie wiąże ich wyrok wydany w sprawie z powództwa pauliańskiego. Sąd Okręgowy w Suwałkach w postanowieniu z dnia 30 kwietnia 2020 r., sygn. akt I Ca 38/20, podzielił również stanowisko Sądu wieczystoksięgowego w I instancji, że wykreślenie służebności osobistej mieszkania wyłącznie na podstawie wyroku wydanego w sprawie z powództwa pauliańskiego skutkowałoby naruszeniem praw osób trzecich (uprawnionych ze służebności), które nie uczestniczyły w tej sprawie.
Warto też zwrócić uwagę, że Sąd Okręgowy w Suwałkach w uzasadnieniu tego postanowienia dał czytelną wskazówkę pełnomocnikowi apelującego wierzyciela darczyńcy, w jaki sposób powinien postąpić, aby można było dokonać wykreślenia służebności osobistej mieszkania. Mianowicie, pełnomocnik apelującego (wierzyciela darczyńcy) powinien w sprawie, w której została złożona skarga pauliańska wskazać jako „żądanie ewentualne” stwierdzenie nieważności umowy darowizny. Sąd bowiem z urzędu nie może stwierdzić nieważności czynności prawnej, nawet jeśli czynność taka wykazuje znamiona nieważności, ale nie jest objęta żądaniem powoda.
Dlaczego wykreślenie służebności mieszkania jest tak istotne dla wierzyciela, który ma zaspokoić się ze środków uzyskanych ze zbycia lokalu? Zgodnie bowiem z art. 1000 § 3 k.p.c. pomimo uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności, służebność osobista mieszkania ujawniona w księdze wieczystej nie wygaśnie, jeżeli przysługuje jej pierwszeństwo przed wszystkimi hipotekami lub jeżeli nieruchomość nie jest hipotekami obciążona albo jeżeli wartość służebności znajduje pełne pokrycie w cenie nabycia. Z uwagi na obawy potencjalnych nabywców, zbycie nieruchomości obciążonej służebnością osobistą mieszkania może się okazać trudne, a nawet taka nieruchomość może w praktyce okazać się de facto niezbywalna, co w konsekwencji spowoduje niezaspokojenie wierzyciela.
Podsumowując, dopiero powództwo wierzyciela o stwierdzenie nieważności umowy darowizny, w ramach której ustanowiono również służebność osobistą mieszkania, i uzyskanie wyroku stwierdzającego nieważność takiej umowy darowizny, pozwoli wierzycielowi na wykreślenie wskazanej służebności osobistej mieszkania z księgi wieczystej w postępowaniu wieczystoksięgowym, a następnie na skuteczne przeprowadzenie egzekucji z tej nieruchomości, wolnej już od tego obciążenia rzeczowego.
Takich możliwości nie daje natomiast ograniczenie się przez wierzyciela darczyńcy, jak w omawianej sprawie, jedynie do postępowania, które zainicjowała skarga pauliańska, czyli jedynie do żądania uznania jedynie umowy darowizny lokalu mieszkalnego w stosunku do niego za bezskuteczną.
