Umowa SPA (share purchase agreement), to umowa przeniesienia udziałów albo akcji, która może regulować takie aspekty, jak rozporządzanie akcją.
Natura umowy SPA i jej ogólną charakterystykę opisujemy w artykule Umowa SPA – cz. 1 – charakterystyka.
W tym wpisie skoncentrujemy się na ograniczeniach w rozporządzaniu akcją, prawie pierwokupu oraz formie umowy SPA.
Prawo pierwokupu akcji
Zgodnie z art. 338 § 2 kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.) dopuszczalne są umowy ustanawiające prawo pierwokupu lub inne prawo pierwszeństwa nabycia akcji lub ułamkowej części akcji. Ograniczenia rozporządzania, wynikające z takich umów, nie mogą trwać dłużej niż dziesięć lat od dnia zawarcia umowy. Warte zaznaczenia jest, iż doktryna stoi na stanowisku, że ograniczenia w rozporządzaniu akcjami mogą wywoływać jedynie skutek zobowiązaniowy.
Stosownie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2013 r. w sprawie o sygn. akt II PK 169/12 umowy ograniczające na określony czas rozporządzanie akcjami mogą przybrać różną postać. Mogą dotyczyć ustanowienia zastawu lub użytkowania, mogą także sprowadzać się do ustanowienia prawa pierwokupu lub innego prawa pierwszeństwa nabycia akcji. Umowy ustanawiające prawo pierwokupu lub inne prawo pierwszeństwa nabycia akcji mieszczą się w ogólnej hipotezie art. 388 § 1 k.s.h. Jednakże ustawodawca uregulował szczegółowo sposoby ograniczenia obejmujące rozporządzanie akcjami w art. 338 § 2 k.s.h. Ograniczenia, o których mowa w § 2, dotyczą rozporządzania akcjami ze skutkiem między stronami umowy przez przyznanie określonej osobie prawa pierwokupu lub innego prawa pierwszeństwa nabycia akcji oferowanych do zbycia. Ograniczenie w przenoszeniu praw z akcji w drodze umowy może polegać na ustanowieniu opcji – jest to zastrzeżenie dla określonej osoby w oznaczonym czasie prawa nabycia akcji (opcja zakupu) lub sprzedaży akcji (opcja sprzedaży). Ponadto prawu cywilnemu znana jest możliwość zastrzeżenia w umowie prawa odkupu (art. 593 k.c.). Jako umowę ograniczającą rozporządzanie akcjami w rozumieniu art. 338 k.s.h. należy kwalifikować umowę zawierającą zastrzeżenie prawa odkupu.
Prawo głosu z akcji a umowa zastawu
Zgodnie z art. 30023 § 2 k.s.h. zastawnik i użytkownik akcji mogą wykonywać prawo głosu, jeżeli przewiduje to czynność prawna ustanawiająca ograniczone prawo rzeczowe oraz gdy w rejestrze akcjonariuszy dokonano wzmianki o jego ustanowieniu i upoważnieniu do wykonywania prawa głosu, chyba że umowa spółki zakazuje przyznawania prawa głosu zastawnikowi lub użytkownikowi akcji albo uzależnia je od zgody organu spółki. Wyjątkiem na tym tle są tzw. „akcje nieme”. Zgodnie bowiem z art. 30027 k.s.h. wobec akcji uprzywilejowanej w zakresie dywidendy może być wyłączone prawo głosu (akcja niema). Umowa spółki może określać okoliczności, w których uprawniony z akcji niemej uzyskuje prawo głosu. Jednakże, zgodnie z art. 30098 § 6 k.s.h. zniesienie przywileju akcji niemej powoduje uzyskanie przez akcjonariusza prawa głosu z takiej akcji.
Forma umowy SPA
Czynności polegające na zbyciu lub obciążeniu akcji powinny być dokonane w formie dokumentowej pod rygorem nieważności. Co istotne zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie.
opracowała. apl. adw. Urszula Kotwicka
