Czy wyrok Sądu Najwyższego w sprawie obostrzeń z kwietnia 2020 roku (sygnatura II KK 74/21) wpłynie na nowe obostrzenia wprowadzone w związku z pandemią COVID-19 z dniem 27 marca 2021 roku? Do tej pory analiza przepisów wprowadzających obostrzenia dla osób fizycznych i przedsiębiorców prowadzona była wyłącznie na poziomie wojewódzkich sądów administracyjnych. W przeważającej ilości orzeczeń sądy wskazywały na niezasadność, a wręcz bezprawność, stosowania sankcji. W argumentacji podnoszono, iż nakładanie kar pieniężnych na osoby które naruszyły regulacje rozporządzeń Rady Ministrów w zakresie obostrzeń epidemicznych, było konsekwencją przekroczenia delegacji ustawowej i niedopuszczalnym ograniczaniem praw i w drodze rozporządzeń Rady Ministrów. Sankcje wprowadzone zostały szeregiem rozporządzeń wydanych na podstawie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2019 r. poz. 1239 i 1495 oraz z 2020 r. poz. 284, 322, 374 i 567).
Porównaj artykuł: Wyrok WSA w Opolu sygn. akt II SA/Op 219/20, oraz COVID-19 – sąd uchylił karę.
Stanowisko sądów administracyjnych nie było jednak jednolite, stąd kwestia zasadności stosowania kar pozostawała niejednoznaczna. Szansą na ujednolicenie orzecznictwa jest wyrok Sądu Najwyższego w sprawie obostrzeń z 16 marca 2021 r. w sprawie o sygn. akt II KK 74/21.
Akty prawne niższej rangi niż ustawa nie mogą limitować wolności konstytucyjnych
Wyrok II KK 74/21 został wydany w następującym stanie faktycznym. Obwiniony w dniu 8 kwietnia 2020 r. nie zastosował się do zakazu przemieszczania się. Obwiniony opuścił miejsce zamieszkania bez uzasadnienia, po czym stał na chodnik i rozmawiał z kolegą. Sądu Rejonowego skazał obwinionego na podstawie art. 54 k.w. w zw. z par. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31.03.2020 roku w sprawie ustanowienia określonych nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Sąd nałożył na obwinionego karę grzywny. Wyrok, wobec niezłożenia sprzeciwu przez obwinionego, uprawomocnił się.
Z orzeczeniem nie zgodził się Rzecznik Praw Obywatelskich, składając do Sądu Najwyższego kasację od ww. wyroku na korzyść obwinionego.
Sąd Najwyższy uznał kasację za oczywiście zasadną i uchylił zaskarżony wyrok, uniewinniając obwinionego od zarzucanego mu czynu.
Uzasadniając wyrok Sądu Najwyższego sygn II KK 74/21 w sprawie obostrzeń, sąd wskazał, iż ustawa z 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie zawiera unormowań określających możliwość i warunki ograniczenia konstytucyjnej wolności poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Akty prawne rangi niższej niż ustawa nie mogą limitować tej wolności, którą gwarantuje Konstytucja RP. Sąd Najwyższy uznał, iż oczywistym jest że rozporządzenie z dnia 31 marca 2020 r. w zakresie, w jakim ograniczało wolność przemieszczania się obywateli na terenie całego kraju, naruszało art. 52 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji RP.
Wyrok Sądu Najwyższego II KK 74/21 a nowe obostrzenia
Pomimo, iż przedmiotowa sprawa dotyczyła ograniczenie wolności przemieszczania się (art. 52 Konstytucji RP), można uznać, iż wyrok będzie miał przełomowy skutek dla orzeczeń związanych z limitowaniem innych wolności i praw obywatelskich na podstawie rozporządzeń wydawanych przez Radę Ministrów w trakcie epidemii COVID-19 (tj. wolności organizowania pokojowych zgromadzeń – art. 57 Konstytucji RP, czy wolności działalności gospodarczej – art. 22 Konstytucji RP).
Argumentacja użyta przez Sąd Najwyższy pozwala na zastosowanie tez orzeczenia per analogiam do innych przypadków naruszenia konstytucyjnych praw i wolności. Wyrok Sądu Najwyższego sygn II K 74/21 pozostaje aktualny również w odniesieniu do sytuacji, w której wprowadzone zostają nowe obostrzenia.
