„Nałożenie na rodzica obowiązku zapłaty drugiemu rodzicowi określonej sumy pieniężnej za brak kontaktów z dzieckiem, jest niezgodne z Konstytucją, jeśli brak tych kontaktów wynika z zachowania samego dziecka” – orzekł w wyroku z dnia 22 czerwca 2022 r. Trybunał Konstytucyjny (sygn. akt SK 3/20).
W wyroku rozwiązującym małżeństwo stron przez rozwód sąd orzeka o władzy rodzicielskiej nad małoletnim oraz o kontaktach z dzieckiem tego rodzica, któremu nie powierza sprawowania bieżącej pieczy. W przypadku kiedy rodzic, pod którego pieczą dziecko pozostaje na co dzień, utrudnia bądź uniemożliwia realizację kontaktów w ustalonych dniach i terminach ustawodawca przewidział specjalny tok postępowania. Procedura inicjowana jest na wniosek rodzica uprawnionego do kontaktów z dzieckiem
i ma charakter etapowy.
Etapy postępowania
Etap pierwszy reguluje przepis art. 598 15 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie
z którym, jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.
Jeśli pomimo zagrożenia nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej, rodzic nadal utrudnia odbywanie kontaktów z dzieckiem, uprawniony do kontaktów rodzic może wystąpić do sądu rodzinnego o nakazanie zapłaty sumy pieniężnej za brak kontaktów z dzieckiem określonej przez sąd na poprzednim etapie sprawy. W myśl następnego przepisu – art. 598 16 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego – jeżeli osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, nie wypełnia nadal swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń. Sąd może w wyjątkowych wypadkach zmienić wysokość sumy pieniężnej, o której mowa w art. 59815 ze względu na zmianę okoliczności.
Zapłata sumy pieniężnej za brak kontaktów z dzieckiem – skarga do Trybunału Konstytucyjnego
W stanie faktycznym będącym przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt SK 3/20) ojciec małoletniej córki wystąpił do sądu, aby nakazał matce zapłatę na jego rzecz kwoty 70.000,00 zł za uporczywe utrudnianie kontaktów z dzieckiem. Matka posiadała wydane przez psychologów opinie, potwierdzające, że córka nie chce widywać się z ojcem. W konsekwencji do kontaktów musiałoby dochodzić wskutek zmuszania córki przez matkę.
Matka i córka zaskarżyły do Trybunału Konstytucyjnego przepis art. 59816 § 1 i art. 59815 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. W ocenie skarżących przepisy te naruszają prawo do równej ochrony wszystkich obywateli, również małoletnich, przez to, że postępowanie dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem nie uwzględnia i nie dotyczy osoby małoletniego, ograniczając się jedynie do rodziców dziecka. Skarżące konsekwentnie podnosiły, że w drugim etapie postępowania sądy pomijają takie kwestie, jak postawa uprawnionego do kontaktów z dzieckiem oraz poglądy i emocje samego dziecka. Zwrócono również uwagę, że to matki są najczęściej rodzicem na co dzień sprawującym opiekę,
a przez to rodzicem odpowiedzialnym za odbywanie kontaktów przez uprawnionego ojca, które winny się odbywać bez względu na okoliczności życia i dnia codziennego.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego sygn. akt SK 3/20
We wczorajszym wyroku z dnia 22 czerwca 2022 r. Trybunał Konstytucyjny uznał zaskarżone przepisy za niezgodne z Konstytucją w takim zakresie, w jakim nakładają konsekwencje finansowe na rodzica, pod którego bieżącą pieczą dziecko pozostaje bez uwzględnienia tak podstawowej, a istotnej kwestii jak to, czy samo dziecko chce widywać się z drugim rodzicem. Andrzej Zielonacki, sędzia sprawozdawca, wyjaśnił, że odtąd sądy przy rozpoznawaniu wniosku o nakazanie zapłaty sumy pieniężnej za brak kontaktów z dzieckiem będą miały obowiązek ustalić z urzędu, czy brak kontaktu nie był właśnie wyrazem samodzielnej decyzji dziecka, wolnej od wpływu osoby sprawującej nad nim codzienną opiekę.
Wyrok w sprawie o sygn. akt SK 3/20 możemy przeczytać tutaj
Brak kontaktów z dzieckiem – realia
Podniesiona przez Trybunał Konstytucyjny kwestia jest istotna. Praktyka sali sądowej wskazuje, że niejednokrotnie brak kontaktu jest spowodowany decyzją samego dziecka i zawiłościami okresu dojrzewania, czy też obawą dziecka przed spotkaniem z rodzicem, który np. konsekwentnie dążąc do kontaktu pojawia się pod adresem zamieszkania dziecka wraz z funkcjonariuszami Policji.
Porównaj wpis – Prawo rodzinne
