Czy zatem czyste powietrze stanowi dobro osobiste? Przypomnijmy, że Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28.05.2021 r. przesądził, że prawo do życia w czystym środowisko nie stanowi samodzielne dobra osobistego. Jednocześnie Sąd Najwyższy stwierdził, że dobrami osobistymi są zdrowie, wolność i prywatność, do naruszenia których może prowadzić zanieczyszczone powietrze.
Porównaj artykuł: Prawo do życia w czystym środowisku.
Czyste powietrze a sprawa Oliwera Palarza
Pozytywnym rozstrzygnięciem zakończyła się w dniu 9 grudnia 2021 r. sprawa przed Sądem Okręgowym w Gliwicach (sygn. akt III Ca 1548/18), w której sąd przychylił się do racji pana Oliwera Palarza – aktywisty z Rybnickiego Alarmu Smogowego, który mimo negatywnego dla niego wyroku w niższej instancji, otrzymał ostatecznie 30.000 tysięcy złotych zadośćuczynienia od Skarbu Państwa za naruszenie dóbr osobistych w związku ze złą jakością powietrza.
Sądowa batalia pana Palarza o czyste powietrze trwała aż 6 lat, bo powództwo zostało wniesione w 2015 r. Sprawą zajmował się również Sąd Najwyższy, ponieważ Sąd Okręgowy w Gliwicach, rozpatrując apelację pana Palarza, przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia, czy prawo do życia w czystym środowisku stanowi dobro osobiste podlegające ochronie prawnej na podstawie Kodeksu cywilnego. Mimo, że Sąd Najwyższy nie uznał prawa do życia w czystym środowisko za samodzielne dobro osobiste, to stwierdził, że dobrami osobistymi są zdrowie, wolność i prywatność, do naruszenia których może prowadzić zanieczyszczone powietrze. Sąd Okręgowy w Gliwicach, uwzględniając uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 28.05.2021 r., uznał, że zaniechania Skarbu Państwa w zakresie zapewnienia dobrej jakości powietrza w Rybniku doprowadziły do naruszenia dóbr osobistych powoda, takich jak zdrowie, wolność czy nietykalność mieszkania.
Dobra osobiste a prawa Grażyny Wolszczak
W dniu 10 września 2021 r. zapadł prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z powództwa pani Grażyny Wolszczak zasądzający od Skarbu Państwa na jej rzecz kwotę 5.000 tysięcy zł zadośćuczynienia na cel społeczny za niewystarczającą walkę ze smogiem. Powództwo uwzględnił Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w dniu 24 styczniu 2019 r. (sygnatura akt VI C 1043/18), jednak wyrok sądu I instancji został zaskarżony apelacją złożoną przez Skarb Państwa. Sąd Okręgowy oddalił apelację, uznając, że państwo odpowiada za złą jakość powietrza pomimo obciążających go obowiązków prawnych w tym zakresie. Państwo, dopuszczając się zaniechania, naruszyło dobra osobiste powódki, to jest prawo do prywatności i prawo do wolności w postaci ograniczenia aktywności fizycznej na świeżym powietrzu, wyjść z domu, spacerów, ograniczenie możliwości wietrzenia pomieszczeń.
Prawomocne wyroki przyznające od Skarbu Państwa na rzecz powodów zadośćuczynienia w związku ze złą jakością powietrza potwierdzają, że można skutecznie domagać się ochrony prawa do czystego powietrza w sądzie. Każdy z nas – indywidualnie lub grupowo – może wystąpić z pozwem o odszkodowanie lub zadośćuczynienie przeciwko Skarbowi Państwa z uwagi na zaniedbania w obszarze zapewnienia prawa do czystego powietrza.
